برقگیر یا صاعقه‌گیر
برقگیر یا صاعقه‌گیر (Lightning Arrester یا Surge Arrester) ، یکی از عناصر کلیدی در مهندسی برق و ایمنی ساختمان‌ها به شمار می‌رود. با افزایش استفاده از
تجهیزات حساس الکترونیکی و گسترش ساخت‌وساز در مناطق مستعد صاعقه،نقش این تجهیزات بیش از گذشته حیاتی شده است.دراین مقاله، به معرفی برقگیر،
انواع آن، نحوه عملکرد، و اهمیت نصب صحیح آن پرداخته می‌شود.
تعریف برقگیر یا صاعقه‌گیر
برقگیر ابزاری است که برای محافظت از سازه‌ها،تجهیزات الکتریکی و خطوط انتقال نیرو در برابر ولتاژهای ناگهانی ناشی از صاعقه یا افزایشهای گذرای ولتاژ (Surge)
طراحی شده است. این ابزار با انتقال انرژی اضافی به زمین، مانع از آسیب‌دیدگی سیستمهای الکتریکی می‌شود.
در اصل، هدف اصلی برق‌گیرجلوگیری از ورود جریان‌های صاعقه به درون سیستمهای حساس و مسیر دادن آن به زمین است.این ابزار نه‌تنها در مناطق مستعد صاعقه
بلکه در هر نوع شبکه‌ی برقی نصب می‌شود، زیرا عوامل مختلفی مانند سوئیچینگ، خطاهای شبکه یا اثرات الکترومغناطیسی نیز میتوانند موجب افزایش ولتاژ ناگهانی
شوند.
تفاوت برقگیر و صاعقه‌گیر
در برخی منابع، واژه‌های «برقگیر» و «صاعقه‌گیر» به جای یکدیگر به کار می‌روند. اگرچه هر دو وسیله برای حفاظت در برابر ولتاژهای بالا استفاده می‌شوند، اما تفاوت
هایی در عملکرد و محل نصب آن‌ها وجود دارد. برقگیر به طور کلی به تجهیزاتی گفته می‌شود که در شبکه‌های برق و تجهیزات صنعتی برای محافظت در برابر افزایش
ناگهانی ولتاژ نصب می‌شوند، در حالی‌که صاعقه‌گیرها اغلب به سیستم‌هایی اطلاق می‌شوند که برای دفع مستقیم صاعقه از سازه‌ها، خصوصاً ساختمان‌های بلند و
دکل‌ها استفاده می‌شوند.
نحوه عملکرد برقگیر
اصول عملکرد برقگیر بر مبنای عبور جریان از مسیر با مقاومت کمتر است.هنگامی که ولتاژ ورودی به یک سطح مشخص (آستانه) برسد،برقگیر وارد عمل شده و مسیر
میان فاز و زمین را هدایت‌پذیر می‌کند. در این حالت، جریان صاعقه یا Surge به جای عبور از تجهیزات، از طریق برقگیر به زمین تخلیه می‌شود.
یکی از تکنولوژی‌های رایج در برق‌گیرها استفاده از اکسید فلز روی (ZnO) است. این نوع برق‌گیرها به دلیل واکنش سریع، ولتاژ محدودکننده پایین و توانایی عبور جریان بالا
÷در شبکه‌های برق بسیار مورد استفاده قرار می‌گیرند.
انواع برقگیر
برقگیر خطی (Line Arrester): برای محافظت خطوط انتقال برق مورد استفاده قرار می‌گیرد. اغلب در بیرون ساختمان‌ها یا بر روی دکل‌ها نصب می‌شود.
برقگیر ترانسفورماتوری: در پست‌های برق و بر روی ترانسفورماتورها برای جلوگیری از نفوذ ولتاژ بالا به سیستمهای قدرت نصب می‌شود.
وبرق‌گیر فشار ضعیف: در داخل ساختمان‌ها برای محافظت از وسایل خانگی و تجهیزات حساس مانند کامپیوترها، تلویزیون و سیستمهای امنیتی استفاده می‌شود.
برقگیر لوله‌ای و فاصله‌ای: از مدل‌های سنتی‌تر هستند که در برخی نقاط هنوز مورد استفاده قرار می‌گیرند.
اهمیت اتصال زمین (Earthing)
یکی از ارکان اصلی عملکرد صحیح برقگیر ، اتصال زمین مؤثر است . اگر سیستم اتصال زمین ضعیف باشد ، جریان صاعقه ممکن است به جای تخلیه ایمن، از مسیرهای
نامطلوبی مانند کابل‌های ارتباطی یا تجهیزات حساس عبور کرده و موجب خسارات جدی شود.بنابراین طراحی و اجرای صحیح چاه ارت و شبکه زمین‌کردن،اهمیت ویژه‌ای
دارد.
کاربردهای برقگیر
ساختمان‌های مسکونی و تجاری: حفاظت از تجهیزات برقی در برابر افزایش ولتاژ.
پست‌های فشار قوی: پیشگیری از آسیب به ترانسفورماتورها، کلیدهای قدرت و دیگر تجهیزات حساس.
مراکز داده و بیمارستان‌ها: جلوگیری از از کار افتادن سامانه‌های حیاتی.
دکل‌های مخابراتی: دفع جریان صاعقه از ارتفاعات بلند به زمین.
خطوط راه‌آهن برقی: محافظت سیستم کنترل و تغذیه.
نتیجه‌گیری
با توجه به افزایش آسیب های ناشی از صاعقه و نوسانات ولتاژ ، نصب برقگیر به عنوان یکی از مؤلفه های کلیدی در طراحی ایمن سیستم های برقی ضروری است.
بی‌توجهی به این ابزار میتواند موجب از کار افتادن سیستمها، آتش‌سوزی، و خسارات مالی و جانی شود. انتخاب نوع مناسب برقگیر،اجرای دقیق آن همراه با سیستم
زمین‌کردن استاندارد، گامی مهم در راستای تضمین ایمنی و پایداری تجهیزات برقی است.
برای مشاوره وخریدبامادرارتباط باشید.
